Rekabet Etmeme Yükümlülüğü

Acentenin en önemli borçlarından birisi rekabet yasağına tabi olmasıdır. Gerçekten acente prensip itibariyle aynı yer veya bölgede birbiriyle rekabette bulunan birden çok ticari işletme sahibi hesabına acentelik yapamaz. Yani sözleşme devam ederkenki tekel hakkını, madalyonun diğer yüzü düşünülürse budur. Acente de kendi atanmış olduğu bölgede aynı ticaret dalı için aralarında yazılı bir anlaşma olmadığı müddetçe başka bir rakip müvekkille çalışamaz.

Müvekkilinin İşlerini Görme ve Menfaatlerini Koruma Yükümlülüğü

Acentenin göreceği işlerin kapsamı esas itibariyle acentelik sözleşmeleriyle belirlenir. Örneğin acenteye depo tutmak, reklam yapmak şeklinde görevler verilebilir. Sözleşmeli acentenin yapacağı işler tek tek sayılmamış veya sınırlanmamış olabilir. Bu durumda acentenin borcu kural olarak ticari işletmenin konusuna giren işlemlerde aracılık etmek veya bu işlemleri müvekkili adına yapmaktan ibarettir denir. Prensip itibariyle acente, belirli sayıda aracılık faaliyetinde bulunmak, sözleşme yapmak, eğer satış acentesi ise müvekkilinin mallarından belirli miktarını satmakla yükümlü değildir meğerki sözleşme ile aksi kararlaştırılmış olsun.

Mesela acentelere kotalar verilmektedir. Sen yıllık X araba satmalısın, yoksa eksi puan alırsın denmektedir.

  1. C) Acentenin borçları I – Genel olarak MADDE 109-

(1) Acente, sözleşme uyarınca kendisine bırakılan bölge ve ticaret dalı içinde, müvekkilinin işlerini görmekle ve menfaatlerini korumakla yükümlüdür.

(2) Acente, kusursuz olduğunu ispat etmediği takdirde özellikle, müvekkili hesabına saklamakta olduğu malın veya eşyanın uğradığı hasarlardan sorumludur.

Buna ilaveten acentenin hukuki işlemlerin imza edilmesi ya da aracılığı için çaba gösterirken müvekkilinin çıkarlarını da koruması gerekmektedir. Örneğin acente faaliyet gösterdiği konuda piyasada oluşan şartları kontrol etmeli, yeni müşteriler bulmak için girişimlerde bulunmalı.

Ayrıca acente üçüncü kişilerin kabule yetkili olduğu beyanları bölgesindeki piyasanın ve müşterinin finansal durumunu, bunların yaptıkları işlemleri bilmeli ve gözetmelidir.

Acente, kendisiyle sözleşme yapan kişinin adını, sözleşme koşullarını, aldığı teminatın çeşidini müvekkiline bildirir. Acente bu bilgileri zamanı içerisinde müvekkiline haber vermelidir. Aksi takdirde doğacak zararlardan kendisi müvekkiline karşı sorumlu olur.

Müvekkilinin Talimatlarına da uymakla yükümlüdür. Acente bağımsız tacir yardımcısıdır. Ancak bir menfaat birlikteliği söz konusudur. Bu menfaat birlikteliği çerçevesinde bağımsız niteliği bulunması demek onun müvekkilin talimatlarını göz ardı edeceği anlamına gelmemektedir. Zaten müvekkilin talimatlarına uyması da onun bağımsızlığını zedelemez. Haber verme yükümlülüğünün bir uzantısı olarak düşünülebilir. Bu çerçevede acente müvekkilinin açık talimatı olmayan konularda emir alıncaya kadar işlemi geciktirebilir. Müvekkilin menfaatini koruma bağlamında kimi zaman onun menfaatlerini korumak için önlemler alma yükümlülüğü altında tutulmuştur. TTK111/1-2:

III – Önlemler MADDE 111-

(1) Acente, müvekkili hesabına teslim aldığı eşyanın taşınma sırasında hasara uğradığına dair belirtiler varsa, müvekkilinin taşıyıcıya karşı dava hakkını teminat altına almak üzere, hasarı belirlettirmek ve gereken diğer önlemleri almak, eşyayı mümkün olduğu kadar korumak veya tamamen telef olması tehlikesi varsa, Türk Borçlar Kanununun 108 inci maddesi gereğince yetkili mahkemenin izniyle sattırmak ve gecikmeksizin durumu müvekkiline haber vermekle yükümlüdür. Aksi takdirde, ihmali yüzünden doğacak zararı tazmin eder.

(2) Satılmak üzere acenteye gönderilen mallar çabuk bozulacak cinsten ise veya değerini düşürecek değişikliklere uğrayacak nitelikteyse ve müvekkilden talimat almaya zaman uygun değilse veya müvekkil izin vermede gecikirse, acente yetkili mahkemenin izniyle Türk Borçlar Kanununun 108 inci maddesi gereğince eşyayı sattırmaya yetkili ve müvekkilin menfaatleri bunu gerektiriyorsa zorunludur.

Acenteye gönderilen mallar çabuk bozulacak cinsten ise veya değeri derhal düşebilecek mallarsa müvekkilden talimat almaya zaman da elverişli değilse acentenin bunları koruması gerekmektedir. Acente inisiyatif alacak, mahkemenin izniyle bu eşyayı sattırıp parasını tahsil edecektir.

Müvekkile Ait Paraların Müvekkile Teslim Edilmesi Zorunluluğu

IV – Ödeme borcu MADDE 112-

(1) Acente, müvekkiline ait olan parayı göndermekle veya teslim etmekle yükümlü olup da bunu yapmazsa, yükümlülüğün doğduğu tarihten itibaren faiz ödemek ve gerekirse ayrıca tazminat vermek zorundadır. Hatta bu durumda aşkın zarar denilen husus bile gündeme gelebilecektir.