HEMEN İLETİŞİME GEÇMEK İÇİN 0 541 485 92 48

            Bir çalışan haftada en fazla 45 saat, gün içerisinde en fazla 11 saat, gecede en fazla 7,5 saat çalıştırılabilir. Bu sınırların aşılması ihtimalinde yapılan fazla çalışmanın ücretlendirilmesi gerekmektedir. Yargıtay’ın yeni geliştirdiği içtihatlarına göre haftalık çalışma saatleri toplam 45 saati aşmasa bile gece çalışmaları 7,5 saati aşmakta ise ücret yine 1,5 ile çarpılarak hesaplanmalıdır.

  • Fazla çalışma süreleri hesaplanırken ara dinlenme sürelerinin düşülmesi gerekir.

İş yerinde bulunma süresi ve çalışma süresi birbirinden farklı kavramlardır. İş yerinde bulunma süresinden işçinin ara dinlenmelerinin düşülmesi gerekmektedir. Ara dinlenme süresi  4 saate kadar en az 15 dakika, 7,5 saate kadar en az 30 dakika, 11 saate kadar en az 1 saat, 11 saatin üstündeki çalışmalarda en az 1,5 saat olmalıdır. Yargıtay kararlarına göre davacı tanıkları asgari ara dinlenme sürelerinin daha azını söyleseler bile ara dinlenmelerinin çalışma sürelerinden mutlaka düşülmesi gerekir. Davalı tanıkları da asgari ara dinlenme sürelerinden daha kısa süreli ara dinlenmesi yapıldığını beyan ediyorlarsa burada Yargıtay kararlarından ayrılarak davalı tanıklarının beyanlarına değer verilip ona göre hesaplama yapılır.

  • İmzalı ve fazla mesai tahakkuku bulunan bordrolar kesin sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğindedir.

İlke karara göre, fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi bu iddiasını ispatla mükelleftir. Ücret bordrolarına ilişkin kurallar burada da geçerlidir. İşçinin imzasını taşıyan bordro sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğindedir. Bir başka anlatımla bordronun sahteliği ileri sürülüp kanıtlanmadıkça, imzalı bordroda görünen fazla çalışma alacağının ödendiği varsayılır. Örneğin, Ekim ayına ait bordroda işçinin ücreti 1000,00 TL, 200,00 TL’de fazla mesai ücreti tahakkuk ettirilmiş ise ve işçi bu bordronun altına imza atmış ise işçinin Ekim ayına ilişkin tanık getirip 10 saat değil de 20 saat fazla çalışma yaptığını ispat edememesi gerekir.

Bordroların göstermelik olduğunun varsayıldığı hallerde, bordrolardaki fazla çalışma tahakkuklarının göstermelik olduğunun kabul edildiği hallerde ise fazla çalışma yine tanıkla ispat edilebilir.

  • Bordrolarda gösterilenden daha fazla çalışma yapıldığına dair ihtirazi kayıt bulunuyorsa bu çalışmalar bordro imzalı olsa dahi tanık ile ispatlanabilir.

İmzalı ücret bordrolarında fazla çalışma ücretinin ödendiği anlaşılıyorsa, işçi tarafından gerçekte daha fazla çalışma yaptığının ileri sürülmesi mümkün değildir. Ancak, işçinin fazla çalışma alacağının daha fazla olduğu yönündeki ihtirazi kaydının bulunması halinde, bordroda görünenden daha fazla çalışmanın ispatı her türlü delille yapılabilir. Bordrolar imzalı ise ve ihtirazi kayıt da bulunmuyor ise işçi bordroda belirtilenden daha fazla çalışma yaptığını ancak yazılı delil ile ispatlayabilir.

 

  • Bordrolar imzasız ise, fazla çalışmaların karşılığı banka kanalı ile ödenmiş olsa dahi ödenenin üzerinde fazla çalışma yapıldığı her türlü delil ile ispatlanabilir.

İşçiye bordro imzalatılmadığı halde, fazla çalışma ücreti tahakkuklarını da içeren her ay değişik miktarlarda ücret ödemelerinin banka kanalıyla yapılması durumunda ise işçinin ihtirazi kayıt ileri sürmesi beklenemeyeceğinden, ödenenin üzerinde fazla çalışma yapıldığının her türlü delil ile ispatlanması mümkündür.

  • Fazla çalışmaya tanıklık yapabilecek kimseler işçinin çalışma düzenini bilebilecek ve işçi ile aynı dönemde çalışmış kişiler olmalıdır.

Fazla çalışmanın tanık beyanları ile ispatlanabilmesi için tanıkların iş yerindeki çalışma koşullarını bilebilecek durumda olması gerekir. Ayrıca tanığın çalışma süresi hesaplamanın sınırını oluşturmaktadır. İşçi iş yerinde 5 yıl çalıştığını iddia ediyor ve iki tane tanık dinletecek ise bu tanıklardan birinin iş yerinde ilk 2 yıl, diğer tanığın ise son 2 yıl çalışmış olması ihtimalinde ortadaki 1 yıl ispat edilememiştir. Davalı tanıklarının beyanları ortadaki 1 yıla ilişkin ise hesaplama yapılır aksi halde bu 1 yıla ilişkin çalışmalar ispat edilmemiş sayılır ve hesaplama yapılmaz.

Örneğin, Yargıtay bir kararında fabrikanın çok büyük ve 4.katta çalışanın işe hangi saatlerde girip hangi saatlerde çıktığını 2.katta çalışan kişinin bilmesinin mümkün olmadığını belirtmiştir. Uluslararası tır şoförlerinde ise takograf kaydı yoksa salt tanık anlatımlarına dayanarak hesaplama yapılmaz.

Fazla çalışmaya ilişkin delillerin işverenin elinde olması halinde mahkemenin işverenden delilleri getirmesini istemesi, getirmemesi halinde işçinin iddialarının kabul edileceğini bildirmesi gerekir.

  • Mail ve Whatsapp yazışmaları ile fazla mesai ispat edilebilir mi?

Mail ve Whatsapp yazışmalarının değerlendirilmesi ise mahkemenin kabulüne bağlıdır. Ancak bu yazışmaların her halükarda tanık anlatımları ile desteklenmesi gerekir.

  • İşverene karşı açılmış derdest davası bulunan tanıkların beyanları ile fazla çalışma ispatlanabilir mi?

Yargıtay’ın eskiden beri gelen bir uygulamasına göre husumetli tanık beyanlarına itibar edilmezdi. Ancak Daireler birleştiğinde husumetli tanık beyanları ile ilgili alınan kararda “Çalışma sürelerinin ispatı noktasında işverene karşı dava açan tanıkların beyanlarına ihtiyatla yaklaşılması gerekir. Fazla çalışma, hafta ve genel tatili alacaklarının ispatında salt husumetli tanık beyanlarıyla sonuca gidilemez. Bununla birlikte yan delil ya da olgularla desteklenen husumetli tanık beyanlarına itibar edilmelidir. Bu çerçevede işin ve iş yerinin özellikleri, davalı tanıklarının anlatımları,iş müfettişinin düzenlediği tutanak veya raporlar aynı çalışma dönemi ile ilgili olarak söz konusu alacakların varlığına ilişkin kesinleşmiş mahkeme kararları gibi hususlar yan delil ya da olgular olarak değerlendirilebilir.”denilmiştir.

  • Satış temsilcilerinin fazla çalışmaları nasıl hesaplanır?

Satış temsilcilerinde Yargıtay’a göre gün içerisinde kaç tane yere gittiklerine ilişkin çalışma çizelgelerine bakılarak hesaplama yapılmalıdır.

  • Üst düzey yöneticiler kural olarak fazla çalışma ücreti talep edemezler.

Üst düzey yöneticiler kendi çalışma saatlerini kendileri belirlediklerinden kural olarak fazla çalışma ücreti talep edemezler. Bir kimsenin üst düzey yönetici olarak kabul edilebilmesi için ücretinin üst düzey yönetici olmanın gerektirdiği miktarda olması gerekir. Ayrıca bu kişiye emir ve talimat verebilecek daha üst düzey bir kimsenin bulunmaması gerekir.

  • Fazla çalışmanın tanık beyanları ile ispatlanması durumunda hakkaniyet indirimine gidilir. Hakkaniyet indirimi, hakkın özüne dokunacak nitelikte olmamalıdır.

Fazla çalışma hesaplaması tanık anlatımlarına dayalı olarak yapıldı ise hakkaniyet indirimi yapılması gerekir. Genel olarak %30 hakkaniyet indirimi yapılmaktadır. Hakkaniyet indiriminin hakkın özüne dokunacak boyutta olmaması gerekir. Örneğin, Yargıtay 2 yıllık bir çalışmada %30 hakkaniyet indirimi yapılmasını hakkın özüne dokunduğunu belirtmiştir. Yazılı belgeye dayalı hesaplamalarda ise hakkaniyet indirimi yapılamaz. Yapılan hakkaniyet indirimi nedeniyle red vekalet ücretine de hükmedilemez.

  • Bordroya “Fazla çalışma yapmadım” yazdırılıp imzasının alınmasına geçerlilik tanınmalı mıdır?

İşçiye bordroya “Bu ay fazla çalışma yapmadım.”yazdırılıp imzalatılmasına ilişkin o aya ilişkin hesaplama yapılamayacağı yönünde Yargıtay kararları olduğu gibi ibra mahiyetinde olduğu gerekçesiyle nazara alınamayacağı yönünde Yargıtay kararları da mevcuttur.

  • Bordroda fazla çalışma ücreti “0” olarak tahakkuk ettirilmişse ve işçinin imzası da varsa bu tahakkuktan sayılmaz.

 

  • Ücret ödemesi ancak yazılı belge ile ispatlanabilir. Bu nedenle de tanıkların fazla çalışma ücretinin ödendiğine ilişkin beyanda bulunmasının sonuca bir etkisi olmamalıdır.

 

  • İşe erken gelmek çalışma değildir. Fazla çalışma hesabında dikkate alınmaz.

 

  • Üçlü vardiyalarda kural olarak fazla çalışma olmaz.

 

  • Herkesçe bilinen genel vakıalar da fazla çalışmanın ispatında nazara alınır. Herkesçe bilinen vakıalara betoncularda kışın 3 aylık dönemin dışlanması, asfalt dökme işinde yazın 3 aylık dönemin dışlanması örnek verilebilir. AVM’lerin, eczanelerin çalışma saatleri herkesçe bilinen vakıa olarak değerlendirilemez.

 

  • Primli çalışmalarda fazla çalışma ücreti nasıl hesaplanır?

Primli çalışmalarda fazla çalışmanın hesabında ücret sadece primden oluşuyorsa fazla çalışma ücreti primin saat ücretinin %50 fazlasıyla ödenir. Ücret, sabit ücret ya da kota6ya bağlı primden oluşuyorsa işçinin fazla çalışma ücreti sabit ücret üzerinden saat ücretinin %150 fazlasıyla ödenir. Ücret, sabit ücret ile satışa, sefer sayısına (v.s.) bağlı primden oluşuyorsa satışa fazla mesai ücreti sabit ücret üzerinden %150 zamlı saat ücretine göre hesaplama yapılarak sabit ücrete göre hak kazanılan fazla çalışma ücreti belirlenir.

  • Fazla çalışma hesabı, her dönemdeki ücret üzerinden belirlenir.

Geçmiş senelerdeki ücretin bilinmediği durumlarda son ücretin asgari ücretin kaç katı olduğuna bakılır, geçmiş senelerdeki ücretler de aynı kat ile çarpılarak hesaplama yapılır.

  • Takograf kayıtlarına göre fazla çalışma hesaplaması nasıl yapılır?

Takograf kayıtlarına dayalı olarak fazla mesai hesaplaması yapılırken start – stop arasındaki süre dikkate alınır. Ancak işin mahiyeti gereği ara dinlenme süresi normale göre daha fazla düşülmelidir.

Aynı ispat kuralları hafta tatili ve ulusal bayram ve genel tatil ücret alacakları için de geçerlidir.

Özkök Hukuk Bürosu

Stj. Av. Rumeysa Özge Uzkan

HEMEN İLETİŞİME GEÇMEK İÇİN 0 541 485 92 48