İdari Yargı Davaları

HEMEN İLETİŞİME GEÇMEK İÇİN 0 541 485 92 48

GİRİŞ:

Bazı istisnalar dışında bireylerin idareye karşı olan hukuki uyuşmazlıkları idari yargı alanında çözümlenmektedir. İdari yargıda da, adli yargıda olduğu gibi 3 yargı merci bulunmaktadır. Yine adli yargıda olduğu gibi idari yargıda da bir ilk derece mahkemesi, bir istinaf mahkemesi ve bir de temyiz mahkemesi bulunmaktadır.

İlk derece mahkemesi olarak İdare Mahkemesi ve Vergi Mahkemesi (bazı durumlarda Danıştay da ilk derece mahkemesi olarak görev yapmaktadır.)
İstinaf mahkemesi olarak Bölge İdare Mahkemesi (BİM)
Temyiz mahkemesi olarak da Danıştay görevli yargı mercileridir.

İDARİ YARGIDA İKİ DAVA TÜRÜ BULUNMAKTADIR: İPTAL DAVASI VE TAM YARGI DAVASI

İptal Davası

Bir idari işlemin hukuka aykırı olması nedeniyle menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan davalara iptal davası denilmektedir. Bu davada önemli olan idari işlem neticesinde kişinin menfaatinin ihlal edilmesidir. Yani burada önemli olan menfaat ihlalidir; kişinin ayrıca bu işlemden dolayı zarara uğraması aranmamaktadır.

Tam Yargı Davası

Bir idari işlem veya eylem neticesinde zarara uğrayanlar tarafından bu zararın tazmini için açılan davalara tam yargı davası denilmektedir. İptal davasında bir zararın olması şart değil, menfaatin ihlal edilmiş olması yani hukuki statüde bir değişikliğin olması yeterli demiştik. Tam yargı davasında ise iptal davasından farklı olarak menfaat ihlalinin yanında ayrıca bir zararın meydana gelmiş olması gerekmektedir. Bu zararın maddi veya manevi olmasının bir önemi bulunmamaktadır. Kişi, idari eylem veya işlem neticesinde ister maddi ister manevi zarara uğrasın, tam yargı davası açarak bu zararın tazminini eylem veya işlemi gerçekleştiren idareden isteyebilecektir.

İDARİ YARGIDA DAVA AÇMA SÜRESİ NEDİR?

İdari yargıda özel hükümler dışında dava açma süresi idare mahkemelerinde 60 gün, vergi mahkemelerinde ise 30 gündür. Bu süreler, yazılı bildirimin yapıldığı tarihten itibaren başlamaktadır.

İdari yargıda dava açmadan önce idareye başvuru zorunlu mu?

İdari işlemlerden kaynaklı açılacak iptal ve tam yargı davalarında idareye başvuru zorunluluğu bulunmamaktadır. Kişi doğrudan idare mahkemesi, vergi mahkemesi ve Danıştay’a dava açabilmektedir.

İdari eylemlerden kaynaklı açılacak tam yargı davalarında ise idareye başvuru zorunluluğu bulunmaktadır. İdari eylemlerden hakları ihlal edilmiş olanların idari dava açmadan önce, bu eylemleri yazılı bildirim üzerine veya başka suretle öğrendikleri tarihten itibaren bir yıl ve her halde eylem tarihinden itibaren beş yıl içinde ilgili idareye başvurarak haklarının yerine getirilmesini istemeleri gereklidir. Bu isteklerin kısmen veya tamamen reddi halinde, bu konudaki işlemin tebliğini izleyen günden itibaren veya istek hakkında altmış gün içinde cevap verilmediği takdirde bu sürenin bittiği tarihten itibaren, dava süresi içinde dava açılabilir. Görevli olmayan adli yargı mercilerine açılan tam yargı davasının görev yönünden reddedilmesi halinde sonradan idari yargı mercilerine açılacak davalarda idareye başvuru şartı aranmamaktadır.(İYUK md.13) Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus, her ne kadar idareye başvuru şartı aranmasa da idari dava açma süreleri devam etmektedir. Yani adli yargıda 60 günlük süre içerisinde dava açılmamış ise görevsizlik sonucu idari yargıda açılan dava süre yönünden reddedilecektir. Aksi durum idari yargıda dava açma süresini kaçıran tarafın adli yargıda dava açarak dava açma süresini bertaraf etmesine yol açacaktır ki hukuk hiçbir zaman kötüniyeti korumamaktadır.

İDARİ YARGIDA DAVA SÜRECİ

Dava dilekçesinin mahkemeye sunulması ile süreç başlamaktadır. Dava dilekçesi, idari yargı merciinin bulunmadığı yerde asliye hukuk mahkemelerine sunulmaktadır. Bu durumda dilekçenin asliye hukuk mahkemesine verilmesi ile dava açılmış kabul edilmektedir; asliye hukuk mahkemesinin dava dilekçesini idari yargı merciine ulaştırma tarihinin bir önemi bulunmamaktadır. Ancak idari yargı merciinin bulunduğu yerde dava dilekçesinin asliye hukuk mahkemesine verilmesi halinde dava, asliye hukuk mahkemesine dilekçenin verildiği tarihte değil; asliye hukuk mahkemesinin idari yargı merciine dilekçeyi ulaştırdığı tarihte açılmış sayılmaktadır. Dolayısıyla idari yargı merciine dava açma süresinin de dava şartı olduğu göz önüne bulundurulduğunda bu durum büyük önem arz etmektedir.

İdari yargıda da, adli yargı yazılı yargılama usulü gibi dilekçeler aşaması bulunmaktadır. Yani dava dilekçesi, savunma dilekçesi, savunmaya cevap dilekçesi ve ikinci savunma dilekçesi ile dilekçeler aşaması tamamlanmaktadır. Her bir dilekçe süresi 30 gündür. Yani savunma dilekçesi, savunmaya cevap dilekçesi ve ikinci savunma dilekçesi için dilekçelerin tebliğinden itibaren tarafların 30 günlük süreleri bulunmaktadır.

İdari yargı davalarında yazılılık esastır, duruşma yapılmaksızın dava sonuçlandırılır. Duruşma yapılması istisnai bir durumdur. Taraflar duruşma talep edecekler ise dilekçeler aşamasında talep etmeleri gerekmektedir. Dilekçeler aşamasından sonra duruşma talep edilmesi mümkün değildir.

İDARİ YARGIDA YÜRÜTMENİN DURDURULMASI

Danıştayda veya idari mahkemelerde dava açılması dava edilen idari işlemin yürütülmesini durdurmaz. Danıştay veya idari mahkemeler, idari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda, davalı idarenin savunması alındıktan veya savunma süresi geçtikten sonra gerekçe göstererek yürütmenin durdurulmasına karar verebilirler. Uygulanmakla etkisi tükenecek olan idari işlemlerin yürütülmesi, savunma alındıktan sonra yeniden karar verilmek üzere, idarenin savunması alınmaksızın da durdurulabilir. (İYUK md.27)

Yürütmenin durdurulması istemine karşı verilen kararların tebliğinden itibaren 7 gün içerisinde Bölge İdare Mahkemesine itiraz hakkı bulunmaktadır. İtiraz edilen merciler, dosyanın kendisine gelişinden itibaren yedi gün içinde karar vermek zorundadır. İtiraz üzerine verilen kararlar kesindir.

İDARİ YARGI DAVALARINDA DİLEKÇENİN REDDİ NE DEMEKTİR?

İdari yargı mercii, ilk inceleme yaparken dilekçede bazı eksiklikleri tespit etmesi halinde davanın reddi yerine dilekçenin reddi kararı vermektedir. Bu kararın tebliğinden itibaren 30 günlük süre içerisinde kararda belirtilen eksikliklerin tamamlanması ile yeniden harç ödemeksizin yenileme dilekçesi ile yeniden dava açılabilmektedir. Yeni açılan davada eski karardan farklı olarak başka eksikliklerin tespit edilmesi üzerine yeniden dilekçenin reddi kararı verilebilir. Ancak aynı eksikliklerin devam etmesi halinde ise davanın reddi gerekecektir. O yüzden dilekçenin reddi kararlarından sonra verilecek yenileme dilekçelerinde eksikliklerin tamamlanıp tamamlanmaması büyük önem arz etmektedir. Aksi durum kişinin hak kaybına uğramasına ve davanın tamamen reddine sebep olacaktır.

İdari Yargı davalarında davanın yanlış idareye açılması durumunda dava ne olacaktır?

Adli yargı davalarının aksine idari yargı davalarında davanın yanlış idareye açılması durumunda davanın husumetten reddine karar verilmemektedir. İdari yargı merci, gerekli araştırma ve incelemeyi yaparak davanın hangi idareye yönlendirilmesi gerekiyor ise o idareye re’sen davayı yöneltecektir.

İdari Yargı Davalarında Feragat

Bilindiği üzere adli yargı davalarında davacının davadan feragat etmesi üzerine mahkeme, feragat işlemleri doğrultusunda dosyayı kapatacak ve davaya devam etmeyecektir. Ancak idari yargı davalarında durum biraz farklıdır. İdari yargı davasının konusu şahsi ise, yani sadece davayı açanı ilgilendiriyor ise davadan feragat, adli yargı davalarında olduğu gibi işleme alınacak ve feragat doğrultusunda dava karara çıkacaktır. Ancak söz konusu dava kamu düzenine ilişkin ise, yani sadece dava açanı değil ayrıca başka şahısların da menfaatini ilgilendiriyor ise idari yargı merci, davacının feragat beyanı olmasına rağmen davaya devam edecektir.

Son olarak şunu da belirtmek isteriz ki idari yargı davalarında re’sen araştırma ilkesi geçerlidir ve taraflar yargılamanın her aşamasında delil sunma hakkına sahiptir. Bu konuda herhangi bir kısıtlama ve süre bulunmamaktadır.

Av.Öznur YEŞİLNACAR