Fikir ve sanat eserleri, sahiplerinin emeğini ve yaratıcılığını temsil eden değerli varlıklardır. Bu eserlere ilişkin hakların korunması, hem eserin sahibinin maddi ve manevi menfaatlerinin korunması hem de toplumda sanatsal ve entelektüel üretimin teşvik edilmesi açısından büyük önem taşır.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında eser sahiplerine, eserleri üzerinde mali ve manevi haklar tanınmaktadır. Bu hakların ihlali halinde, eser sahipleri çeşitli hukuki yollara başvurabilirler. Bu yollardan biri de ceza davası açmaktır.
Ceza Davası Ne Zaman Açılabilir?
FSEK’te yer alan bazı maddeler, fikri haklara tecavüzü suç olarak düzenlemektedir. Bu maddelere dayanılarak ceza davası açılabilmesi için, eserin sahibinin mali veya manevi haklarının ihlal edilmiş olması ve ihlalin FSEK’te suç olarak sayılan bir eylemi gerçekleştirmesi gerekir.
FSEK’te suç olarak düzenlenen bazı fiiller şunlardır:
- Eseri çoğaltmak veya yaymak: Eser sahibinin izni olmadan eseri çoğaltmak veya yaymak suçtur.
- Eseri temsil etmek veya icra etmek: Eser sahibinin izni olmadan eseri temsil etmek veya icra etmek suçtur.
- Eseri sahte olarak nitelendirmek: Bir eseri, asıl eser sahibinin eseri olmadığını bilerek sahte olarak nitelendirmek suçtur.
- Eseri tahrip etmek veya değiştirmek: Eseri sahibinin izni olmadan eseri tahrip etmek veya değiştirmek suçtur.
Ceza Davası Nasıl Açılır?
Fikri haklara tecavüz edildiğine dair şüphe olması halinde, eser sahibi veya yasal hak sahibi, savcılığa suç duyurusunda bulunabilir. Savcılık, yaptığı inceleme sonucunda yeterli delil bulması halinde, ihlal eden kişi hakkında dava açar.
Ceza davasında, eser sahibinin haklarının ihlal edildiğine dair delillerin sunulması gerekir. Bu deliller arasında, eserin tescil belgesi, eserin orijinali, tanık beyanları, bilirkişi raporları vb. yer alabilir.
Ceza Davasının Çözümleri
Ceza davası sonucunda, ihlal eden kişi hakkında para cezası veya hapis cezası verilebilir. Ayrıca, mahkeme ihlal edilen hakların ihlalinin ortadan kaldırılmasına da karar verebilir.
Fikir ve Sanat Eserlerinde Hak İhlaline Karşı Diğer Hukuki Yollar
Ceza davası açmanın yanında, eser sahipleri fikri haklara tecavüz halinde aşağıdaki gibi diğer hukuki yollara da başvurabilirler:
- Hukuk davası açmak: Eser sahipleri, fikri haklara tecavüzden dolayı uğradıkları maddi ve manevi zararların tazminini talep etmek için hukuk davası açabilirler.
- Tecavüzün men’i davası açmak: Eser sahipleri, fikri haklara tecavüzün devam etmesini veya tekrarlanmasını önlemek için tecavüzün men’i davası açabilirler.
- Tecavüzün ref’i davası açmak: Eser sahipleri, fikri haklara tecavüz sonucunda oluşan hukuka aykırı durumun ortadan kaldırılmasını talep etmek için tecavüzün ref’i davası açabilirler.