Engelli bireylerin çalışma hayatına katılımı, hem toplumsal kapsayıcılık hem de ekonomik kalkınma açısından büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda, işverenler ve çalışanlar, iş dünyası hukukunda engelli hakları ile ilgili yasal düzenlemeleri ve uygulamaları bilmek ve uygulamak zorundadır.
Engelli Haklarını Koruyan Yasal Düzenlemeler
Türkiye’de engelli haklarını koruma altına alan başlıca yasal düzenlemeler şunlardır:
- Anayasa: Madde 10, eşitlik ilkesini ve ayrımcılık yasağını düzenleyerek engelli bireylerin çalışma hayatına katılımında eşit haklara sahip olmalarını güvence altına alır.
- Türkiye Cumhuriyeti Engelliler Hakkında Kanun: Bu kanun, engelli bireylerin eğitim, sağlık, istihdam gibi alanlarda eşit haklara sahip olmalarını düzenler. İşverenlere, işyerlerinde engelli bireylere uygun çalışma ortamları sağlama ve engelli istihdamını teşvik etme yükümlülüğü getirir.
- İş Kanunu: İş Kanunu’nda yer alan ayrımcılık yasağı, engelli bireylere karşı her türlü ayrımcılık uygulamasını yasaklar. İşverenler, engelli bireyleri işe alma, işten çıkarma, terfi, ücretlendirme gibi konularda ayrımcılık yapamazlar.
Engelli Çalışanların Hakları
Engelli çalışanların sahip olduğu başlıca haklar şunlardır:
- Eşit işe eşit ücret hakkı: Engelli çalışanlar, engelsiz çalışanlarla aynı işi yapıyorsa aynı ücreti alma hakkına sahiptir.
- Uygun çalışma ortamı hakkı: İşverenler, engelli çalışanların engellerine uygun çalışma ortamları sağlamak zorundadır. Bu kapsamda, gerekli teknik düzenlemeler yapılması, özel ekipmanların temin edilmesi gibi adımlar atılmalıdır.
- Çalışma süresi muafiyeti: Belirli oranlarda engeli olan bazı çalışanlar, haftada bir gün veya 15 günde bir gün olmak üzere çalışma süresinden muafiyet talep edebilirler.
- Vergi indirimleri: Engelli çalışanlar ve engelli bakmakla yükümlü olan çalışanlar, gelir vergisi ve damga vergisinde indirim alma hakkına sahiptir.
Engelli İstihdamını Teşvik Eden Uygulamalar
Devlet, engelli bireylerin işgücüne katılımını teşvik etmek için çeşitli uygulamalar yürütmektedir. Bu uygulamalar arasında şunlar yer almaktadır:
- Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı (EPSOS): Bu sınav ile engelli bireyler, kamu kurumlarında çalışmak için gerekli puanı alma şansı yakalamaktadırlar.
- Vergi teşvikleri: Engelli bireyleri istihdam eden işverenlere vergi indirimi ve muafiyetleri gibi teşvikler sunulmaktadır.
- Sosyal destek programları: Engelli bireylerin iş bulmasına ve işyerinde kalıcı olmasına yardımcı olmak amacıyla çeşitli sosyal destek programları yürütülmektedir.