Metaverse, aynı anda karşılıklı mevcudiyet duygusunu paylaşan büyük kullanıcı gruplarının birinci elden tecrübe edebileceği kalıcı ve sürükleyici simüle edilmiş bir dünyadır. Metaverse tamamen sanal bir ortam olabilir (sanal metaverse) veya gerçek dünya üzerine yerleştirilmiş sanal içerik katmanları şeklinde olabilir.(artırılmış metaverse)
Metaverse pek çok teknolojik imkân yanında yeni ve karmaşık hukuki sorunları barındırma potansiyelini taşımaktadır. Metaverseün pratik kullanımının ve teknolojik gelişmelerin artması hukuki zorlukları beraberinde getirecektir. Metaverseün birbiriyle bağlantılı sanal alanlar içermesi nedeniyle özellikle yargılama yetkisi, mülkîlik, kanunlar ihtilafına ilişkin çözülmesi gereken sorunlar olacaktır. Bunlardan başka rekabet hukukuna, veri ve müşteri mahremiyetine, fikri mülkiyet haklarına, taşınmaz hukukuna ve finansal mevzuata uyuma ilişkin sorunların da olacağı ifade edilebilir.
- Veri Gizliliği ve Güvenliği
Metaversede platformlararası etkileşim çok fazla olacağından kullanıcıların verileri bir uygulamadan diğerine aktarmalarında verilerin korunması önemli bir konu olacaktır. Veri transferlerine ilişkin yapılacak sözleşmelerde platform sahiplerinin gerekli bilgi güvenliği standartlarının sağlanmasına ve veri koruma mevzuatına
uyumun sağlanmasına ilişkin sorumluluğa dikkat etmeleri gerekecektir. Elbette bu noktada verilerin transferiyle ilgili hukuki sorunlarda yetkili mahkemenin neye göre belirleneceği de çözülmesi gereken bir mesele olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu noktada örneğin, kullanıcının ikametgahındaki, avatarın bulunduğu yerdeki veya ilgili sunucuların bulunduğu yerdeki mahkemelerden birinin yetkili olması söz konusu olabilir.
- Kişisel Verilerin Korunması
Tıpkı internet kullanımının günümüzde kaçınılmaz hale gelmiş olması gibi metaverse ortamına hiç girilmemesinin düşünülmesi söz konusu olamaz. Çünkü böyle bir yaklaşım kullanıcıların dünya çapında eleştirel bilgiden uzak kalması anlamına gelecektir. Metaverse ortamında platform sağlayıcıların kullanıcıların pek çok kişisel verisini üstelik gerçek zamanlı olarak toplaması söz konusu olmaktadır. Her ne kadar kişisel verilerin korunmasına ilişkin çeşitli düzenlemeler olsa da metaverse alanında hukuki düzenleme yapılmasına ihtiyaç olacaktır. Bu düzenlemelerde kullanıcıların
metaverse ortamında gördüğü, dokunduğu, söylediği her şeyi gerçek zamanlı olarak gözetleyebilen platform sağlayıcılarının bu bilgileri belli bir zaman periyodu ile sınırlı olarak saklamalarına izin verilmesi yer almalıdır. Böylece platform sağlayıcıların kullanıcıların profillerini çıkarmaları bir derece de olsa önlenecektir.
- Reklam İçeriğine Maruz Kalma
Metaversede kullanıcıların sadece nereye tıkladıklarının yanında nereye gittikleri, ne yaptıkları, neye baktıkları, nerede oyalandıkları takip edilebilir. Kullanıcıların gerçek zamanlı yürüyüşleri izlenerek ne zaman bir ürün ya da hizmet almak için
yavaşladıkları veya bazı yerleri geçmek için hızlandıkları da izlenebilir. Sürükleyici platformlarda yüz ifadelerinin, ses değişimlerinin, görsel işaretlerin izlenmesi ve bunların kişinin gerçek zamanlı duygusal durumunun analizinde kullanılması mümkündür. Bu itibarla platform sağlayıcıların kullanıcıların profillerini çıkarmaları mümkün hale gelmektedir. Ayrıca bir diğer risk ise reklam şirketlerinin veya diğer üçüncü kişilerin bu verileri tüketicilerin ihtiyaçlarını ve isteklerini manipüle etmede kullanma ihtimalinin olmasıdır. Bu soruna ilişkin çözüm önerisi, yapılacak bir hukuki düzenlemede en azından platform sahiplerinin kullanıcılara sanal ve artırılmış gerçeklik ortamında ürün yerleştirmelere ilişkin bilgi vermeleri gerektiğinin düzenlenmesi şeklindedir.
- Çevrimiçi Ortamda Zararlı İçerikle Karşılaşma
Metaverse ortamında artırılmış gerçeklik ve sanal gerçeklik sayesinde kullanıcıların sözlü tacize, başka avatarlar tarafından cinsel tacize benzeyen davranışlara veya saldırılara maruz kalması söz konusu olabilir. Kullanıcılar, avatarlar üzerinde modellenmiş pornografik içeriğe, artırılmış gerçeklik kullanılarak üretilen dezenformasyon niteliğindeki bilgiye maruz kalabilir. Meta Şirketi’nin artırılmış gerçeklik sosyal medya platformunda kadınların cinsel tacize uğradığının kayıtlara geçmiş olması burada örnek olarak gösterilebilir. Her ne kadar bu durum sanal dün-
yada gerçekleşmiş olsa da ilgili kişide oluşturduğu his gerçek bir etkidir. Özellikle metaverse ortamında çocukların yer alma ihtimali düşünüldüğünde zararlı içeriğin etkisinin daha fazla olacağı öngörülebilir. Bu noktada teknik bir çözüm önerisi olarak güvenli metaverse platformlarının oluşturulmasına çalışılması, avatarların kullanıcı isterse fiziksel olarak diğer avatarlardan uzakta kalma imkânının altyapısının sağlanmasının bir zorunluluk haline getirilmesi düşünülebilir veya bu durumun varsayılan ayar olarak kabul edilmesi düşünülebilir.
- Rekabet Hukuku
Rekabet hukuku bakımından işletmelerin birlikte standartlar oluşturmasına engel bulunmamakla birlikte, standart oluşturma süreci rekabet hukuku ile ilgili sorunların doğmasına neden olmayacak şekilde hazırlanmalıdır. Metaverse altyapısını hazırlayacak olan ve birlikte faaliyet gösterecek olan teknoloji şirketlerinin iş birliği halinde olmaları rekabet kurallarını ihlal edici nitelikte endişelere sebep olabilecektir.
- Fikri Mülkiyet Hakları
Metaverse ortamında avatarları vasıtasıyla anonim olarak hareket eden kullanıcıların merkeziyetsiz ortaklaşa bir süreç içinde bir çalışma geliştirmesi durumunda bu çalışmada eser sahiplerinin tespit edilmesi zor olacaktır. Bu belirsizlik adil kullanım hakkının nasıl değerlendirilmesi gerektiği hususunda mahkemelerin değerlendirmelerini de etkileyebilir. Dijital varlıkların marka ihlali bakımından ürün olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği bir başka sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca marka ihlalinde bulunan kişinin kimliğinin tespit edilmesi, marka ihlalinden kimin sorumlu tutulacağı çözülmeyi bekleyen sorunlar olacaktır.
- Finansal Teknolojiler (Fintech)
Şirketlerin metaversede dijital ürünler ya da bir sanat eseri satmaları mümkündür. Kullanıcılar bu sanat eserini sanal evlerinin duvarına asarak görülmesini sağlayabilirler. İsterlerse bu eseri bir yatırım aracı gibi saklayabilirler. Sanat eserinin özgünlüğü, kripto para biriminin değerinin doğrulanmasına benzer bir süreç kullanılarak NFT’ler aracılığıyla blok zincirinde doğrulanabilir. Metaversede dijital varlıkların sahipliğinin eşya hukukundan ziyade sözleşme hukukuna dayandığı ifade edilebilir. Bu anlamda özel metaverse platformları sözleşmesel olarak bazı dijital varlıkların kontrolünü vermektedir. Burada hukuki sorunlar dijital varlıkların üzerinde sahipliğin doğrulanması ve tecavüze ilişkin olarak ortaya çıkacaktır.
- Birleşme ve Devralmalar ve Diğer Yatırım Faaliyetleri
Büyük teknoloji şirketleri metaverse faaliyetlerini artırmakta ve bu konuda birleşme ve devralmalara katılmaktadır. Birleşme ve devralmaların özellikle teknoloji ve pazar bakımından en çok geçişin olduğu oyun sektörü alanında olacağı öngörülmektedir. Halihazırda dijital pazarda faaliyet gösteren büyük şirketlerin özellikle gelecekte kendilerine rakip olabilecek yenilikler yapma yolundaki şirketleri devralmak suretiyle metaverse alanında kendileriyle rekabet etmelerini bir nevi önceden önlemeye çalıştıkları görülmektedir. Hatta bu kapsamda Avrupa Birliği’nde birleşmeye ilişkin tüzüğün değiştirilmesi ihtiyacı hakkında tartışmalar başlamıştır.