1. Tanım ve Genel Kavramlar
Kazanılmış hak, bireylerin hukuka uygun olarak elde ettiği ve daha sonra çıkan düzenlemelerle geri alınamayan hakları ifade eder. İmar hukukunda kazanılmış hak, yapı sahiplerinin geçerli bir ruhsatla ve ruhsatın koşullarına uygun olarak başladıkları inşaat çalışmalarında, sonradan değişen imar planı veya yönetmelik hükümlerinden etkilenmemeleri anlamına gelir.

2. Ruhsatsız Yapılar
Ruhsatsız yapılar, bir yapı ruhsatı alınmadan inşa edilen binalardır. Türk İmar Hukuku’na göre, yapı ruhsatı olmadan inşaat faaliyeti başlatmak yasadışıdır ve bu durumda yapı, ruhsatsız olarak kabul edilir. Ruhsatsız yapılara ilişkin olarak kazanılmış hak iddiasında bulunmak mümkün değildir. Zira, kazanılmış hak, ancak hukuka uygun olarak başlayan inşai faaliyetler için söz konusu olabilir.

3. Ruhsat ve Eklerine Aykırı Yapılar
Yapı ruhsatı alındıktan sonra, ruhsatın içeriğine veya eklerine aykırı şekilde yapılan değişiklikler, hukuka aykırı yapı olarak değerlendirilir. Ruhsat ve eklerine aykırılık durumunda, yapı sahiplerinin bu aykırılıklar nedeniyle kazanılmış hak iddiasında bulunması genellikle mümkün değildir. Aykırılık, yapının tamamı veya bir kısmı için yıkım kararı alınmasına ya da ruhsatın iptaline yol açabilir.

4. Kazanılmış Hakların Kapsamı ve Sınırları
Kazanılmış haklar, yapı ruhsatının geçerli olduğu dönemde yürürlükte olan imar planları ve yönetmeliklere uygun olarak başlatılan inşaat faaliyetlerini kapsar. Bu haklar, yapı ruhsatı ve eklerine uygun davranıldığı sürece korunur. Ancak, ruhsat ve eklerine aykırılık, yapı sahibinin kazanılmış haklardan yararlanmasını engeller.

Kazanılmış hakların geçerli olabilmesi için şu koşullar sağlanmalıdır:
– Yapıya ilişkin ruhsat, yasalara ve yönetmeliklere uygun şekilde alınmış olmalıdır.
– İnşaat faaliyeti ruhsata uygun olarak sürdürülmelidir.
– Ruhsatlı yapı, sonradan yürürlüğe giren imar düzenlemeleriyle uyumsuz hale gelse dahi, o tarihte geçerli olan mevzuata göre kazanılmış hak korunur.

5. Yargı Kararları ve Kazanılmış Haklara Yaklaşım
Türk yargı mercileri, kazanılmış haklar konusunda genel olarak şu prensipleri benimsemiştir:
– Hukuka uygun olarak alınmış ruhsatlar çerçevesinde başlanan inşaatlar, sonradan yürürlüğe giren imar düzenlemelerinden etkilenmez.
– Ruhsatsız yapılar ve ruhsat ve eklerine aykırılık durumlarında kazanılmış hak iddiası kabul edilmez.
– İmar affı veya benzeri düzenlemeler, bu kapsamda ortaya çıkan hukuki sorunlara geçici çözümler sunabilir; ancak bu durumlar genellikle istisnai nitelik taşır.

6. Sonuç
Kazanılmış hak, imar hukukunda oldukça sınırlı ve belirli şartlara bağlı bir kavramdır. Ruhsatsız veya ruhsat ve eklerine aykırı yapıların sahiplerinin kazanılmış hak iddiasında bulunması genellikle mümkün değildir. Yapı sahiplerinin hukuka uygun şekilde yapı ruhsatı almaları ve bu ruhsatın koşullarına uygun inşaat faaliyetinde bulunmaları, haklarını koruyabilmeleri açısından elzemdir.