Kamu görevinin kutsallığı ve dürüstlüğü, adil ve işleyen bir toplum için temel taşlardan biridir. Bu nedenle, kamu görevlilerinin bu gücü kişisel menfaatleri için kullanmaları, hem kamu düzenine hem de bireysel haklara büyük zarar verir. İşte bu noktada irtikap suçu, bu tür suistimalleri önlemek ve cezalandırmak için devreye girer.
İrtikap Suçunun Tanımı
Türk Ceza Kanunu’nun 250. maddesinde düzenlenen irtikap suçu, kamu görevlisinin, göreviyle ilgili bir işlem yapılması veya yapılmaması karşılığında kendisine veya başkasına menfaat sağlaması olarak tanımlanır. Bu menfaat, para, mal, hediye, hizmet veya herhangi bir maddi veya manevi kazanç olabilir.
İrtikap Suçunun Unsurları
- Fail: Suçun faili, kamu görevlisidir. Bu kapsamda, memurlar, hakimler, savcılar, askerler ve diğer kamu görevlileri irtikap suçundan sorumlu tutulabilir.
- Fiil: Suçun fiili, göreviyle ilgili bir işlem yapılması veya yapılmaması karşılığında menfaat sağlamaktır. Bu işlem, ruhsat verme, ihaleye fesat karıştırma, vergi tahakkuku yapma gibi birçok farklı şeklide olabilir.
- Hukuka aykırılık: Suçun oluşması için, failin eyleminin hukuka aykırı olması gerekir. Bu nedenle, görevin kanunlar çerçevesinde yerine getirilmesi ve menfaat talep edilmemesi gerekir.
- Mağdur: Suçun mağduru, menfaat talep edilen kişi veya kamu otoritesidir.
İrtikap Suçunun Cezası
İrtikap suçunun cezası, failin menfaat sağlama şekline ve miktarına göre değişir.
- İcbar suretiyle irtikap: 5 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası
- İkna suretiyle irtikap: 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası
- Mağdurun hatasından yararlanarak irtikap: 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası
İrtikap Suçunun Şikayete Tabi Olup Olmaması
İrtikap suçu, şikayete tabi değildir. Bu nedenle, mağdurun şikayetçi olması beklenmeksizin, suçun işlendiğinden haberdar olan yetkililer tarafından soruşturma başlatılabilir.
Örnekler
- Bir memur, ruhsat verme karşılığında rüşvet alır.
- Bir hakim, davayı lehine sonuçlandırmak için para talep eder.
- Bir asker, görevi başındayken haksız yere menfaat sağlar.