Çocuk velayeti, boşanmış ya da ayrı yaşayan ebeveynler arasındaki en önemli ve en hassas konulardan biridir. Türk Medeni Kanunu’na göre, çocuğun velayeti, çocuğun en yüksek menfaatine göre belirlenir. Bu süreçte dikkate alınan faktörler ve hukukî düzenlemeler şu şekilde özetlenebilir:

1. Çocuğun Menfaati (Yararına)

  • Velayet, çocuğun psiko-sosyal gelişimi, fiziksel ve duygusal ihtiyaçları, gelecekteki eğitimi, yaşadığı çevre gibi unsurlar göz önünde bulundurularak belirlenir. Bu çerçevede, çocuğun en iyi nasıl büyüyüp gelişebileceği değerlendirilir.
  • Çocuğun kimle kalacağı, onun sağlıklı gelişimi için hangi ebeveynin daha uygun olduğu ile ilgilidir. Bu, çocuğun yaşına ve genel koşullarına göre farklılık gösterebilir.

2. Çocuğun Yaşı

  • 0-6 yaş arası çocuklar için genellikle anneye velayet verilmesi tercih edilir, çünkü küçük çocukların bakım ve şefkat ihtiyaçlarının daha çok anne tarafından karşılanması beklenir. Ancak, bu durum mutlak bir kural değildir ve çocuğun menfaatine uygun şekilde babaya da verilebilir.
  • 6 yaş ve üzeri çocuklar, kendi görüşlerini daha net ifade edebildikleri için, hakim çocuğun görüşünü dikkate alır. Çocuğun hangi ebeveyni yanında görmek istediği, hakim tarafından sorgulanabilir ve dikkate alınabilir.

3. Ebeveynlerin Durumu

  • Ebeveynlerin psikolojik durumu, sosyal çevresi, eğitim durumu ve çocuğun bakımını üstlenebilme kapasitesi de önemli bir faktördür. Bu durumlar çocuğun bakımına uygunluk açısından değerlendirilir.
  • Ayrıca, ebeveynlerin çocuğa yönelik tutumları, ailesel ilişkiler ve çocuğun yaşam standardı da göz önünde bulundurulur.

4. Çocuğun İhtiyaçları ve Geleceği

  • Çocuğun eğitim durumu, sağlık ihtiyaçları ve genel yaşam koşulları da velayet kararını etkileyen unsurlardandır. Örneğin, çocuğun eğitimini sürdürebileceği en uygun ortam, hangi ebeveynin daha iyi eğitim imkanlarına sahip olduğu da dikkate alınır.

5. Ebeveynler Arasındaki İletişim ve İstikrar

  • Ebeveynler arasında çocukla ilgili önemli kararları alabilecek düzeyde bir işbirliği ve iletişim olması gerekir. İletişim eksikliği ya da şiddetli anlaşmazlıklar, çocuğun menfaatine zarar verebilir.
  • Ayrıca, her iki ebeveynin de çocuğun bakımına katılımını sağlayabilecek durumda olmaları gerekir. Bu noktada, çocuk için en istikrarlı ortamı sağlayan ebeveynin velayeti alması daha olasıdır.

6. Şiddet ve İhmal Durumu

  • Çocuğa psikolojik, fiziksel ya da cinsel şiddet uygulayan, çocuğu ihmal eden bir ebeveynin velayet hakkı elinden alınabilir. Eğer bir ebeveynin çocuğa yönelik şiddet uyguladığı ya da çocuğun yaşamını tehlikeye atan bir tutum içinde olduğu tespit edilirse, o ebeveynin velayet hakkı iptal edilebilir.
  • Ebeveynlerden birinin alkol, uyuşturucu bağımlılığı gibi durumları varsa, bu da çocuğun menfaatine zarar verebilir ve velayet kararını etkileyebilir.

7. Çocuğun Görüşü (Hangi Ebeveynle Kalmak İstediği)

  • Türk Medeni Kanunu’na göre, çocuk 12 yaşından büyükse, hakim çocuğun görüşünü alabilir. Çocuğun, hangi ebeveynle kalmak istediği de bu süreçte önemlidir.
  • Ancak, çocuğun yaşı küçükse ve duygusal ya da psikolojik olarak doğru karar veremeyecek bir durumda ise, hakim yalnızca çocuğun görüşünü almakla yetinmez, diğer faktörleri de dikkate alır.

8. Ebeveynin Çocukla İlgili Kararları Alma Yeteneği

  • Çocuğun bakım ve eğitimi konusunda karar verebilme yeteneği olan bir ebeveynin velayeti alma olasılığı daha yüksektir. Bu nedenle, ebeveynlerin çocuğun temel ihtiyaçlarını karşılayabilme ve bakımını düzenli şekilde sürdürebilme kapasitesini göstermeleri gerekir.

9. Aile Mahkemesinin Kararı

  • Mahkeme, yukarıdaki unsurların tümünü değerlendirerek, çocuğun velayetini hangi ebeveyne vereceğine karar verir. Ebeveynlerin talepleri ve çocuğun menfaatine uygunluk bu kararın temelini oluşturur.

Velayet Kararı Alınırken Dikkat Edilen Temel Kriterler:

  • Çocuğun yaşına ve gelişimsel ihtiyaçlarına uygunluk.
  • Ebeveynlerin bakım kapasitesi ve çocuğa sağladığı istikrar.
  • Ebeveynler arasındaki iletişim ve işbirliği düzeyi.
  • Çocuğa yönelik şiddet veya kötü muamele bulunmaması.
  • Çocuğun kendi görüşünü ifade etme hakkı (12 yaş ve üzeri).

Velayet kararları, her çocuğun özel durumu göz önünde bulundurularak, çocuğun en iyi şekilde gelişmesi için alınır. Mahkeme, tüm bu faktörleri dikkate alarak, çocuğun en yüksek menfaatini gözeten bir karar verir.